کتاب روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی - دلاور

کتاب روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی، به قلم علی دلاور در انتشارات ویرایش به چاپ رسیده است.

اصولاً تحقیق به منظور ارائه ی اطلاعات جدید است وپژوهش درعمل به منظور توسعه وگسترش مهارت ها با رویکرد جدید و حل مسئله با استفاده از کاربرد مستقیم روش ها ومهارت ها درمراکز آموزشی و یا محیط های واقعی و شغلی صورت می گیرد. باتوجه به اهمیت و دامنه گسترده ی مسئله پژوهش درعلوم انسانی، دکتر علی دلاور درصدد تألیف کتابی جامع که مفاهیم عام پژوهش و روش های تحقیق رابه شیوه ی علمی و درعین حال ساده و روان شرح می دهد، برآمدند. عمده ترین هدف کتاب "روش تحقیق در علم روان شناسی و علوم تربیتی" این است که دانشجویان بدون مراجعه به استاد، مطالب را به سادگی فرا بگیرند.

کتاب مذکور در 14 فصل مجزا به کمک دانشجویان گرامی می آید: 1- علم و روشهای علمی 2- تحقیق و مفاهیم اساسی آن 3- انتخاب مسئله و بیان فرضیه 4- مطالعه منابع مربوط به موضوع مورد تحقیق 5- جامعه و نمونه 6- تحقیق زمینه یابی 7- تحقیق آزمایشی 8- آزمایش میدانی و طرح های درون آزمودنی ها 9- پژوهش تاریخی 10- پژوهش در عمل 11- تحقیق پس رویدادی 12- تحقیق کیفی 13- تجزیه وتحلیل اطلاعات جمع آوری شده 14- تهیه گزارش تحقیق

فصل اول روش هایی که بشر برای حل مسائل و مشکلات خود انتخاب کرده است را شرح می دهد.

فصل دوم  به ارائه ی تعاریف مختلف وبحث و بررسی مفاهیم اساسی پژوهشی و انواع آن ها می پردازد.

فصل سوم اهمیت و نقش فرضیه در کل فرآیند پژوهشی را بیان می کند و در فصل چهارم به چگونگی انتخاب منبع ومطالعه ی صحیح آن می پردازد.

فصل پنجم روش های مختلف نمونه گیری را آموزش می دهد.

فصل ششم چگونگی طرح سئوالات را به گونه ای که جهت دار نباشند توضیح می دهد و در فصل هفتم در مورد اصول کلی روش های آزمایش و عمده ترین مسائلی که در این روش وجود دارد بحث خواهد شد.

فصل هشتم آزمایش های میدانی را شرح می دهد و در فصل نهم پژوهش های تاریخی و مراحل انجام آن مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.

فصل ده پژوهش در شرایطی خاص که در آن کنترل کمی بر متغیرهای مستقل داریم را آموزش می دهد.

فصل یازدهم پژوهش در شرایطی که آزمون ها نمی توانند کاملا تصادفی باشند و فصل دوازدهم ویژگی ها و روند تحقیق کیفی را شرح می دهد.

فصل سیزدهم شیوه های مختلف جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن ها را مورد بررسی قرار می دهد و نهایتاً در فصل چهاردهم متوجه می شویم که کوشش های پژوهشگر با پایان یافتنِ تجزیه و تحلیل خاتمه نمی یابد. بلکه با مطلع کردن جامعه از یافته های پژوهش پایان می یابد.

شایان ذکر است که در ابتدای هرفصل از این کتاب، مولف تعدادی سئوال طرح کرده که دانشجو پس از مطالعه ی فصل، باید قادر به پاسخگویی آنها باشد و هم چنین در انتهای هر فصل تعدادی پرسش در قالب خودآزمایی برای درک بیشتر دانشجواز مطالب ارائه شده، طبقه بندی گردیده است.

برشی از متن کتاب

فصل سوم: انتخاب مسئله و بیان فرضیه خلاصه: موضوع پژوهش در علوم انسانی دامنه گسترده ای دارد.انتخاب هر موضوع پژوهشی به کمک دو انگیزه صورت می گیرد: آنچه راکه شما می خواهید بدانید و آنچه راکه نیازمند دانستنش هستید. اولی را می توان کنجکاوی علمی دانست و دومی را مسائل و مشکلات آموزشی روزمره که هر معلم درکلاس یا محیط آموزشی با آن روبه روست. ضمناً باید توجه داشت که این دو انگیزه الزاماً مستقل از یکدیگر نیستند. اولین مرحله ی هر پژوهشی، از دو قسمت شناسایی مسئله و صورت بندی کردن آن تشکیل شده است: اولین قسمت تعیین مسئله است. این قسمت با احساس مشکل آغاز می شود و پژوهشگر تلاش می کند مسئله را به طریقی که بتواند آن را به صورت معتبری مورد پژوهش قرار دهد صورت بندی کند. تدوین مسئله به صورتی که بتوان آن را مورد پژوهش قرارداد، مستلزم شناخت کافی مسئله و تعیین مفاهیم یامتغیر موجود درآن است. حل مسئله کوشش می کند مسئله را توصیف و دامنه ی آن را محدود نماید. ممکن است بهترین روش را برای حل آن پیدا کند.ضمنا باید توجه داشت که سئوال پژوهشی نباید خیلی محدود باشد و تبدیل به مسئله ای پیش پا افتاده شود.انجام این مرحله به صورت موفقیت آمیزی مستلزم تعریف مفاهیم، مراجعه به منابع مسئله و تماس با محیط های آموزشی و پژوهشی است. پس از انتخاب وبیان مسئله پژوهشگر باید مطمئن شود که مسئله انتخاب شده دارای ارزش پژوهشی است. به همین دلیل عنایت به ملاک هایی به عنوان ملاک های ارزشیابی مسئله به محقق کمک می کند تا مسئله را برای پژوهش انتخاب کند که دارای ارزش علمی و عملی است و موجب غنی شدن علم مربوطه وارائه مسئله ای برای آینده خواهد شد. پژوهشگر پس از بیان مسئله راه حل آزمایش نشده ای (فرضیه) برای آن ارائه می دهد. به همین دلیل تدوین یک فرضیه بستگی به چگونگی بیان مسئله دارد. فرضیه در حقیقت انتظارات محقق درباره ی رابطه بین متغیرهای مورد پژوهش است. چون فرضیه قبل از جمع آوری اطلاعات صورت بندی می شود، بنابراین با بیان آن می توان کوتاه ترین راه را برای جمع آوری اطلاعات تعیین کرد. در تدوین فرضیه ملاک های مختلفی باید رعایت شود که مهم ترین آنها عبارتند از:1- قدرت تبیین داشته باشد.2- رابطه مورد انتظار بین متغیرها را بیان کند. 3- قابل آزمون باشد. 4- با اصول کلی دانش موجود هماهنگ باشد. 5-تاحد امکان روشن ودقیق باشد. پس از تدوین فرضیه پژوهشگر آن را مورد آزمون قرار می دهد تا احتمال حمایت آن را توسط واقعیت های موجود تعیین کند. فرضیه به دو قسمت تقسیم می شود: (الف) فرضیه تحقیقی و(ب) فرضیه آماری. ... . فصل ششم: تحقیق زمینه یابی تحقیق با تلفن: همان گونه که مشخص است محقق یا کمک محقق توسط تلفن سئوال هایی را از پاسخ دهندگان می پرسد. مزیت این روش این است که ارزان تر از مصاحبه های شخصی است، به سرعت هدایت می شود واستاندارد کردن فرآیند پرسیدن ها به راحتی صورت می گیرد. درضمن، محقق می تواند به پاسخ دهندگان درمورد سئوال ها وروشن کردن آن ها کمک کند.امکان پیگیری بیشتروجود دارد ودر جاهایی که مصاحبه گرها بی میل هستند که به آنجا بروند، این روش می تواند به خوبی آن محل را پوشش دهد.معایب این روش عبارت است از: امکان دسترسی به برخی نمونه ها با تلفن مشکل است (مثل آن هایی که تلفن ندارند یا آن هایی که نمره تلفن آن ها در لیست وجود ندارد). مصاحبه های تلفنی به نسبت مصاحبه های شخصی که رو در رو برگزار می شوند کمتر حساس هستند وامکان دستیابی به اطلاعات که ازطریق مشاهده عینی صورت می گیرد، وجود ندارد. وبلاخره اینکه گفته می شود میزان پاسخ دهی به وسیله تحقیق های تلفنی 5 درصد کمتر از مصاحبه های شخصی است (گاورز وکاهن-1979) فصل یازدهم: تحقیق پس رویدادی ویژگی های تحقیق پس رویدادی: عمده ترین ویژگی طرح های علی و علی - مقایسه ای، که قبلا مورد بحث قرار گرفت، این است که پژوهش پس از وقوعِ علت، آغاز و پژوهشگر اقدام به جمع آوری اطلاعات می کند. پژوهشگر معلول یا متغیر وابسته را مورد بررسی قرار داده و با مراجعه به گذشته به کشف علت می پردازد. ویژگی های دیگر این روش در مقایسه با تحقیق آزمایشی مشخص می شود.

فهرست

فصل اول: علم و روشهای علمی فصل دوم: تحقیق و مفاهیم اساسی آن فصل سوم: انتخاب مسئله و بیان فرضیه فصل چهارم: مطالعه منابع مربوط به موضوع مورد تحقیق فصل پنجم: جامعه و نمونه فصل ششم: تحقیق زمینه یابی فصل هفتم: تحقیق آزمایشی فصل هشتم: آزمایش میدانی و طرح های درون آزمودنی ها فصل نهم: پژوهش تاریخی فصل دهم: پژوهش در عمل فصل یازدهم: تحقیق پس رویدادی فصل دوازدهم: تحقیق کیفی فصل سیزدهم: تجزیه وتحلیل اطلاعات جمع آوری شده فصل چهاردهم: تهیه گزارش تحقیق جدولها واژه نامه منابع و ماخذ

• مولف: دکتر علی دلاور
• انتشارات: ویرایش