کتاب نه مقاله در جامعه شناسی تاریخی ایران، نفت و توسعه ی اقتصادی

کتاب نه مقاله در جامعه شناسی تاریخی ایران؛ نفت و توسعه ی اقتصادی به قلم دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان و ترجمه ی علیرضا طیب در نشر مرکز به چاپ رسیده است.

کتاب حاضر رویکردی را برای بررسی جامعه ایران مطرح می سازد که به تبیین های واقع بینانه تری در مورد گذشته و حال آن راه می برد و شیوه های مناسب تری برای آینده بینی آن پیشنهاد می کند. بررسی های معاصر در مورد دولت، سیاست و جامعه ایران اغلب به صورت آشکار یا تلویحی بر نظریاتی پایه گرفته که برای مطالعه جوامع اروپایی تدوین شده است. همین مساله به تضادهای مهمی نظیر این کشیده که چرا رونق فزاینده و توسعه اقتصادی به ظاهرسریع مطابق الگوی سرمایه داری در دهه های 1960 و 1970 به قیام عظیم و عمومی جامعه برای به زیر آوردن دولت انجامید.

دلیل ساده بروز این گونه تضادها آن است که ویژگی های اساسی جامعه ایران و تاریخ آن که زاده همین ویژگی هاست از بسیاری جهات اساسا متفاوت از جوامع اروپاییست. این گونه تفاوت های اساسی را می توان در اهمیت و پیامدهای اجتماعی مالکیت، قشر بندی و پویایی اجتماعی، سرشت قدرت دولت و مساله قانون، مشروعیت، جانشینی، شورش و مانند آن مشاهده کرد.

برشی از متن کتاب

اساسا باید بر این نکته _ که اغلب در نظریه و خط مشی های توسعه به فراموشی سپرده می شود_ تاکید کرد که نظریه کلاسیک رشد اقتصادی و انباشت سرمایه بر پایه دو فرض مهم و تعیین کننده بنا گردیده است .نخست اینکه،نرخ دستمزد ها چنان پایین است که نمیتوان انتظار پس انداز و سرمایه گذاری درآمدهای کارگران را داشت.دوم اینکه، سرمایه داران (و نه زمین داران) _ خواه به دلیل اخلاقیات پروتستان یا روانشناسی اجتماع خود یا حتی چنانکه مارکس میگفت به دلیل "موسی و قانون سرد" _ میزان ناچیزی از درآمد خود رابه مصرف می رسانند . در مقابل ،آنان بخش اعظم سود خود را مستقیما یا (در مراحل بعدی) از طریق بانک ها و دیگر واسطه های مالی به فعالیت تولیدی باز می گردانند.این فرض نقشی کاملا تعیین کننده دارد .اگر طبقات دارا ، اهل ولخرجی باشند نمیتوان آنها را کار گذار رشته اقتصادی دانست . در این صورت مهم ترین نقش مثبت اجتماعی خود را که حتی مارکس هم با بی میلی به آن اذعان داشت از دست خواهد داد . در واقع، در این حال به دشواری می توان آنها را به معنی کاملی که در قرن نوزدهم و پیش از آن رواج داشت"بورژوا" یا" کاپیتالیست" نامید . استراتژی توسعه اقتصادی زیر تاثیر تجربیات هر دو دسته کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته قرار داشت. از یک سو، استعمار نوعی تجارت بین الملل را به وجود آورده بود که براساس آن، کشورهای فقیر و توسعه نیافته به صدور محصولات کشاورزی و مواد معدنی وارد کردن محصولات صنعتی اشتغال داشتند . از سوی دیگر، صنعتی شدن و پیشرفت اقتصادی از مدت ها پیش با رشد تولید کارخانه ای ملازم بود . این ها برخی از عوامل مهمی بود که در پشت اشتیاق تعصب آلود به ایجاد کارخانه های فولاد سازی و استراتژی کلی جایگزینی و واردات برای توسعه اقتصادی وجود دارد.

فهرست

جامعه شناسی تاریخی ایران حکومت خودکامه: نظریه تطبیقی درباره دولت ، سیاست و جامعه ایران جامعه کم آب پراکنده: الگوی تحول دراز مدت اجتماعی-اقتصادی در ایران نفت و توسعه اقتصادی    نفت و توسعه اقتصادی در خاور میانه. نظریه اقتصاد سیاسی کشورهای صادر کننده نفت. یک ارزیابی انتقادی از نظریه  و علم توسعه اقتصادی. اقتصاد نظری ربا و بهره در اقتصاد سیاسی اسلام روش علمی و اقتصاد پوزیتیویستی. رشد دانش اقتصادی: ابطال گری یا انقلاب ؟ برای پیشرفت دانش اقتصادی

نویسنده: دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان مترجم: علیرضا طیب انتشارات: مرکز