«ویکتور امیل فرانکل»، روانپزشک، رواندرمانگر و نویسندهی مشهور کتابهای روانشناسی در 26 مارس 1905 در وین اتریش متولد شد. وی توسعهدهندهی رویکرد روانشناسی موسوم به لوگوتراپی (معنا درمانی) است که پس از "مدرسه اول" «زیگموند فروید» و "مدرسه دوم" «آلفرد آدلر» بهعنوان "مدرسه سوم" رواندرمانی وین شناخته میشود.
اساس نظریه فرانکل بر این مبنا بود که انگیزه اصلی افراد، جستجوی معنای زندگی است و هدف اصلی رواندرمانی باید کمک به فرد برای یافتن این معنا باشد. اثر معروف وی تحت عنوان کتاب انسان در جستجوی معنا به اهمیت معنا در سختترین شرایط زندگی میپردازد.
ویکتور فرانکل دومین فرزند از سه فرزند خانوادهی فرانکل بود. مادرش، «السا فرانکل»، اهل «پراگ» و پدرش، «گابریل فرانکل»، کارمند وزارت خدمات اجتماعی وین، اهل «موراوی جنوبی» است. این خانواده در طول جنگ جهانی اول محرومیتهای تلخی را تجربه میکنند؛ بهطوریکه گاهی بچهها برای گدایی نزد کشاورزان میرفتند. علاقه فرانکل به مباحث روانشناسی در اوایل نوجوانی در او شکل گرفت.
در سالهای 1923-1918 در دبیرستان روانشناسی و فلسفه آموخت. در این دوران در سخنرانیهای عمومی روانشناسی کاربردی شرکت میکرد. ویکتور فرانکل در سال 1921 و در سن 15 سالگی، نخستین سخنرانی عمومی خود تحت عنوان «معنای زندگی» را ارائه داد. در 16 سالگی شروع به مکاتبه با فروید کرد و از وی مجوز انتشار یکی از مقالات خود در مجله بینالمللی روانکاوی را گرفت.
حساسیت او نسبت به نابرابری اجتماعی او را به سمت فعالیت برای کارگران جوان سوسیالیست سوق داد. در سال 1925 در دانشکده پزشکی دانشگاه وین پذیرفته شد. در حین تحصیل به مطالعهی نظریههای آدلر پرداخت و سخنگوی انجمن دانشآموزان دبیرستان سوسیالیستی اتریش شد. او بهطور منظم در جلسات حلقه آلفرد آدلر در «کافه سیلر» وین شرکت میکرد و بهعنوان جوانترین عضو، نام مستعار «بنیامین» به او داده شد. ویکتور فرانکل با تأکید بر اصلاحات اجتماعی، جذب "جنبش آدلریان روانشناسی فردی" گردیده و مقاله رواندرمانی و جهانبینی او در سال 1925 در مجله بینالمللی روانشناسی فردی منتشر شد. او برای اولین بار ایده یک رویکرد معنا محور در رواندرمانی را با استفاده از اصطلاح لوگوتراپی، بر اساس کلمه یونانی «logos» مطرح کرد.
ویکتور فرانکل علاقه خاصی به مطالعه در زمینهی افسردگی و خودکشی داشت و در تلاش برای کاهش خودکشی نوجوانان در وین، در سال 1928، مراکز مشاوره جوانان را در این شهر تأسیس کرد. فرانکل پس از اخذ درجه پزشکی در سال 1930، به جمع کارکنان بیمارستان روانپزشکی «آم استینهوف» در وین پیوست و در سالهای 1933 تا 1937 سرپرست برنامه پیشگیری از خودکشی زنان بود و به مدت سه سال، با ویزیت 3000 بیمار در سال تجربیات تشخیصی قابلتوجهی جمعآوری کرد. متعاقباً یک مطب طبابت خصوصی تأسیس کرد، اما به سبب یهودی بودن، پس از الحاق اتریش به آلمان نازی در سال 1938، مجبور به بستن آن شد. سپس به ریاست بخش مغز و اعصاب «بیمارستان روچیلد» در وین منصوب شد که به یهودیان خدمات ارائه میداد. علیرغم خطر جانی، فرانکل، با انجام تشخیصهای غلط با هدف جلوگیری از آتانازی بیماران روانی، مانع کشتار نازیها میشد. در سال 1940 ویزای مهاجرت به آمریکا را دریافت کرد اما مایل به ترک والدین سالخورده خود نبود. ویکتور فرانکل در سال 1941 شروع به نگارش اولین نسخهی کتاب دکتر و روح بر پایه سیستم رواندرمانی، معنا درمانی و تحلیل وجودی کرد. بعداً، هنگام ورود به اردوگاه کار اجباری «آشویتس-بیرکنائو»، مجبور به دور انداختن نسخه خطی منتشرنشده شد.
در همان سال با «تیلی گروسر»، پرستاری که در بیمارستان روچیلد ملاقات کرده بود، ازدواج کرد. با افزایش یهودستیزی در سال 1942، فرانکل و خانوادهاش به اردوگاه کار اجباری «ترزین اشتات» فرستاده شدند، پدرش در آنجا جان سپرد. در سال 1944 فرانکلهای بازمانده به آشویتس- بیرکنائو برده شدند، مادرش در آنجا در اتاق گاز کشته و همسرش تیلی به اردوگاه کار اجباری «برگن-بلسن» منتقل شد. ویکتور فرانکل در کنار همسرش
پس از مدتی فرانکل برای انتقال به اردوگاه کار انتخاب میشود. او را به «کافرینگ» و سپس «تورکهایم»، اردوگاههای فرعی داکائو در بایرن بردند. در اردوگاه تورکهایم دچار تب حصبه شد و برای جلوگیری از کلاپس عروقی کشنده، در طول شب خود را با بازنویسی نسخه خطی کتابش بر روی کاغذهای سرقت شده از دفتر اردوگاه، بیدار نگه میداشت. در 27 آوریل 1945 اُسرای این اردوگاهها توسط نیروهای آمریکایی آزاد شدند. ویکتور فرانکل پزشک ارشد بیمارستان نظامی آوارگان شد. او به دنبال کشف سرنوشت همسرش، راهی سفر به وین میشود. در عرض چند روز، از مرگ همسر، مادر و برادرش که در آشویتس کشته شده بودند، مطلع میشود.
فرانکل سرشار از ناامیدی از فهمیدن خبر از دست رفتن عزیزانش، با تکیه بر دوستانش و اراده و عزم خود، اقدام به بازنویسی کتابش کرد. دوستش، «برونو پیترمن»، که به عضویت دولت جدید درآمده، ترتیب یک آپارتمان، یک شغل و همچنین یک ماشینتحریر را برای او میدهد.
ویکتور فرانکل در سال 1946 مدیر پلی کلینیک عصبی وین شد و 25 سال در این سمت باقی ماند. در همین سال کتاب کلاسیک انسان در جستجوی معنا را به رشته تحریر درآورد. او این کتاب را در طی 9 روز به تیمی از دستیاران خود دیکته میکرد. فرانکل در آن سالها سخنرانیهای عمومی مشهوری را برگزار کرد که در آن افکار اصلی خود در مورد معنا، تابآوری و اهمیت پذیرش زندگی حتی در سختترین شرایط را تشریح میکند. این سخنرانیها بعدها در کتابی تحت عنوان آری به زندگی منتشر شد. ویکتور فرانکل در سال 1947 با «الئونور شویندت» ازدواج کرد و در ماه دسامبر دختر آنها، گابریل، متولد شد. او نظریه معنا درمانی خود را در هشت کتاب منتشرشده بین سالهای 1946 تا 1949 گسترش داد. در سال 1948 دکترای فلسفه خود را با پایاننامهای در مورد خدای ناخودآگاه دریافت کرد و به مقام دانشیاری عصبشناسی و روانپزشکی دانشکده پزشکی دانشگاه وین ارتقا یافت.
فرانکل تا سال 1990 در دانشگاه وین و در برخی از دانشگاههای آمریکا بهعنوان استاد میهمان تدریس میکرد. وی چند ماه قبل از مرگش، انسان در جستجوی معنا غائی (نگارش زندگی شخصی) را منتشر کرد. در سال 1992 موسسه ویکتور فرانکل وین بهمنظور پیشبرد کارهای وی تأسیس شد و یک سال بعد برای قدردانی از فعالیتهای زندگیاش در حوزه معنا درمانی، موفق به اخذ دکترای افتخاری از دانشگاه «نورت پارک» شیکاگو گردید.
ویکتور فرانکل در 2 سپتامبر 1997 و در سن 92 سالگی براثر نارسایی قلبی در وین درگذشت. پیکر وی در قبرستان مرکزی وین در بخش یهودیان به خاک سپرده شد. زندگی ویکتور فرانکل برای همه ما یادآور یک نکته است که - مهم نیست که راه چقدر دشوار است، اما تسلیم شدن، قبل از اینکه فرصت پرواز را به خود بدهید، فقط مانع پرورش روح انسان میگردد.
مطالعهی بیشتر: آثار و زندگینامه کاترین پاندر
ویکتور فرانکل از شیوه نگارش زندگینامهای استفاده میکند تا موضوع اصلی خود یعنی نیاز اساسی انسانها به کشف معنا در زندگی را بهطور مؤثر آشکار سازد. نگارش، با بحث درباره تجربیات شخصی فرانکل بهعنوان یک زندانی در اردوگاههای کار اجباری نازیها آغاز میشود. فرانکل احساسات خود را از طریق بازتاب گذشته و نوشتن در زمان گذشته منتقل میکند و رفتارهای خود را هنگام تحمل این سختی به یادآوری مینماید.
ویکتور فرانکل با ارائهی گزارشهای دستاول، محیط اسفناک رنج و مرگ را بهوضوح آشکار میسازد. هرچند این نوشتهها از دیدگاه خودش است، اما به این مطلب اشاره دارد که این تجربیات و تصورات در بین بسیاری از زندانیان مشترک بوده است. فرانکل علاوه بر استفاده از سبک زندگینامهای در برخی از آثار خود، به سراغ سبک نوشتاری بالینی میرود و در آنجا اعتقادات حرفهای خود در مورد روانشناسی انسان را بهصورت سوم شخص مطرح میکند تا با این کار بتواند نظریه خود را بهطور ملموس ارائه دهد.
ویکتور فرانکل در طول دوران زندگی خود آثار تأثیرگذاری را در حوزهی معنا درمانی به رشتۀ تحریر درآورده است. در زیر به برخی از این آثار وی اشاره نمودهایم:
ویکتور فرانکل با توصیف زندگی خود در اردوگاههای مرگ نازیها و درسهای آن برای بقای معنوی، خوانندگان نسلهای مختلف را در کتاب انسان در جستوجوی معنا تحت تأثیر قرار داده است. فرانکل بین سالهای 1942 و 1945 در چهار اردوگاه مختلف ازجمله آشویتس کار میکرد، در همان زمان والدین، برادر و همسر باردارش، جانشان را در این اردوگاهها از دست دادند.
فرانکل بر اساس تجربیات خود و دیگران که بعداً در کار آزمایی های خود از آنها استفاده کرد، معتقد است که ما نمیتوانیم از رنجها جلوگیری کنیم، اما میتوانیم نحوه کنار آمدن با آن را انتخاب کنیم، معنی آن را بیابیم و با هدفی تازه به جلو حرکت کنیم. از نظر فرانکل، زندانیانی که در زندگیشان معنا داشتند، دارای شانس زنده ماندن بیشتری بودند. فرانکل طبق نظریه خود تحت عنوان معنا درمانی، معتقد است که انگیزه اصلی ما در زندگی لذت نیست، بلکه کشف و پیگیری چیزی است که ما آن را معنا میدانیم.
ویکتور فرانکل 11 ماه بعد از آزادی از اردوگاههای کار اجباری، تعدادی سخنرانیهای عمومی در وین برگزار کرد. این روانپزشک که شهرت جهانی پیدا کرد، افکار اصلی خود در مورد معنا، تابآوری و اهمیت پذیرش، حتی در سختترین شرایط، را توضیح داد. سخنان فرانکل که برای اولین بار بهعنوان کتاب آری به زندگی به زبان انگلیسی منتشر شد، امروز به همان قدرت سال 1946 طنینانداز است.
او در این کتاب با ارائه اکتشاف بصیرتی فوقالعاده و آشکار ساختن اعتقاد اساسی خود بیان میکند که هر بحران دربردارندهی فرصت است. علیرغم وحشتهای وصفناپذیر اردوگاهها، فرانکل از قدرت برخی از زندانیانش آموخت که همیشه میتوان به زندگی بله گفت- درسی عمیق برای همه ما.
ویکتور فرانکل بهعنوان بنیانگذار معنادرمانی، شیوهای از رواندرمانی بر اساس انگیزه انسان برای یافتن معنا در زندگی، شناخته میشود. نویسنده در کتاب معنا درمانی ایدههای خود در زمینهی سایر رواندرمانیهای برجسته را موردبحث قرار میدهد و تکنیکهای مورداستفاده برای بیمارانش بهمنظور مبارزه با خلأ وجودی را تشریح مینماید. کتاب معنادرمانی که برای اولین بار در سال 1969 منتشر شد، سخنرانیهای فرانکل در زمینهی فرضیات و مفاهیم موجود معنا درمانی را گردآوری کرد و بهعنوان اثری مهم و کاربردی در زمینهی درمان معنا محور در نظر گرفته میشود.
کتاب انسان در جستجوی معنا، فصل جدیدی به درک ما از رواندرمانی و جایگاه آن در فرهنگ غربی میافزاید. داستان زیگموند فروید و بنیانگذاری جنبش روانکاوی به همراه آلفرد آدلر در وین در ابتدای قرن بیستم بهخوبی شناخته شده است. آنچه چندان شناخته شده نیست، نقش رواندرمانگر وینی، ویکتور فرانکل است که زندگیاش تقریباً تمام قرن بیستم را شامل میشود.
فرانکل برای بسیاری از خوانندگان با کتاب انسان در جستجوی معنا شناخته شده است. ویکتور فرانکل در میان رنجهای شدید فرصت یافتن بینش در مورد ظرفیت خلاق روح انسان در زمان بحران را داشت که فروید و اعضای اولیه حلقه روانکاوی بهطور مستقیم آن را کشف نکرده بودند.
انسان در جستجوی معنا، لقب بهترین کتاب ویکتور فرانکل را از آن خود کرد. تا زمان مرگ فرانکل در سال 1997، بیش از 10 میلیون نسخه از آن به 24 زبان فروخته شد و بیش از 73 به تجدید چاپ رسیده است. در سال 1991 کتابخانه کنگره از انسان در جستجوی معنا بهعنوان «یکی از ده کتاب تأثیرگذار آمریکا» نام برده است.
ویکتور فرانکل بیش از 30 کتاب با محوریت معنا درمانی نوشته است. از میان این کتابها، چند کتاب به زبان انگلیسی و تعداد اندکی به زبان فارسی ترجمه شده است. آثار ویکتور فرانکل در بسیاری از کشورها با استقبال بینظیری از طرف خوانندگان و رواندرمانگران مواجه شد.
این آثار در ایران نیز جزء آثار پرطرفدار هست. کتاب انسان در جستجوی معنا مشهورترین کتاب این نویسنده است که برای نخستین بار در سال 1354 توسط اکبر معارفی به فارسی ترجمه شد. کتاب های ویکتور فرانکل در ایران توسط مترجمهای زیادی به فارسی برگردانده شده است. برخی از ترجمههای آثار ویکتور فرانکل به زبان فارسی عبارتاند از:
دکتر ویکتور فرانکل در طی چهار دهه، سخنرانیهای بیشماری را در سراسر جهان برگزار کرد. وی از 29 دانشگاه در اروپا، آمریکا، آفریقا و آسیا مدرک افتخاری دریافت کرد. او جوایز متعددی ازجمله جایزه اسکار پیستر انجمن روانپزشکی آمریکا در سال 1985 و عضویت افتخاری آکادمی علوم اتریش را از آن خود کرد. ویکتور فرانکل بهعنوان یکی از آخرین رواندرمانگران بزرگ قرن بیستم، پس از فروید و آدلر شناخته میشود. بیش از 150 کتاب درباره فرانکل و آثار او به 15 زبان مختلف منتشرشده است. جایزه تندیس مسئولیت به افتخار وی نامگذاری شده است. مادر ترزا دریافتکننده این جایزه بود.
اگر به دنبال درک چراها و معماهای زندگی خود هستید، در دام روزمرگی افتاده و هدف خود از زندگی کردن را گم کردهاید، شما را توصیه به مطالعۀ آثار ویکتور فرانکل مینماییم. نوع نگرش او به زندگی در اوج مشقت و سختی میتواند راهنمایی بزرگی برای تمامی انسانها باشد. ویکتور فرانکل به شما کمک میکند تا معنای زندگی خود را شناخته و از آن در زندگیتان بهره بگیرید.
سایت کتابانه در تلاش است تا مجموعهی کامل آثار ویکتور فرانکل را برای شما مخاطبان و علاقهمندان کتاب و کتابخوانی فراهم سازد. برای مشاهده و خرید لیست کتابهای ویکتور فرانکل به وبسایت کتابانه مراجعه نمایید. این فروشگاه اینترنتی بهترین ترجمهی کتابهای جذاب، آموزنده و تأثیرگذار این نویسندهی توانمند اتریشی را بهتمامی علاقهمندان مطالعۀ کتاب عرضه میکند. آثار موردعلاقهی خود را بهصورت اینترنتی سفارش دهید و درب منزل تحویل بگیرید.